Τα Γιάννενα αποτέλεσαν την “μητρόπολη” του Ρωμανιώτικου εβραϊσμού, με την αρχαιότερη εβραϊκή κοινότητα στην Ελλάδα.
Μια κοινότητα με μακραίωνη και ταραχώδη ιστορία, που αποδεκατίστηκε από τους Ναζί, πληρώνοντας βαρύ φόρο αίματος στο Ολοκαύτωμα,.
Παρ’ όλ’ αυτά, έστω και ολιγομελής σήμερα, εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα πιο ενεργά και δραστήρια «κομμάτια» της πόλης μας.
Έχει σημασία να υπενθυμίζουμε και να τιμούμε με κάθε αφορμή την παρουσία της κοινότητας στα Γιάννενα.
Κι αυτή τη φορά η αφορμή είναι η «Ημέρα Μνήμης των Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος».
Μια ημέρα που καθιερώθηκε με ομόφωνη απόφαση της Βουλής των Ελλήνων – τον Ιανουάριο του 2004 – για να τιμηθεί η μνήμη των χιλιάδων Ελλήνων Εβραίων, που έχασαν τη ζωή τους στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Αλλά και για να τιμηθεί ο ηρωισμός των Ελλήνων χριστιανών, που διακινδυνεύοντας τη ζωή τους, έσωσαν Εβραίους συμπολίτες τους από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και το θάνατο.
Σίγουρα αυτοί δεν ήταν η μεγάλη πλειοψηφία. Στο μεγαλύτερο μέρος του χριστιανικού πληθυσμού εκείνη την περίοδο, κυριάρχησε ο φόβος και η παθητικότητα.
Όμως υπήρξαν κι αυτοί που αντιστάθηκαν στο φόβο κι αγνόησαν τον κίνδυνο.
Έτσι, τιμώντας με την Ημέρα Μνήμης μαζί με τους Εβραίους Μάρτυρες κι αυτούς τους Ήρωες του Ολοκαυτώματος, που αψήφησαν τον κίνδυνο που διέτρεχε η δική τους ζωή για να σώσουν τον Εβραίο συνάνθρωπο, στέλνουμε ένα μήνυμα ενάντια στην κοινωνία της παθητικότητας, της αδράνειας και της υποταγής. Μήνυμα ενάντια στην κοινωνία της εξατομίκευσης.
Το Ολοκαύτωμα, είναι από τις πιο αποτρόπαιες σελίδες στην παγκόσμια ιστορία.
Η εφαρμογή του δόγματος των Ναζί περί φυλετικής καθαρότητα της Άριας φυλής, οδήγησε στη συστηματική εξόντωση περίπου 6 εκατομμυρίων Εβραίων στην Ευρώπη, όπως και άλλων πληθυσμιακών ομάδων – Ρομά, Σίντι, ομοφυλόφιλοι – γιατί θεωρήθηκαν από τους ναζιστές φυλετικά κατώτεροι κι ανεπιθύμητοι.
Στα Γιάννενα το 1940 η εβραϊκή κοινότητα αριθμούσε περίπου 2.000 άτομα και στις 25 Μαρτίου του 1944 οι 1870 από αυτούς – δηλαδή το 91% του πληθυσμού της κοινότητας- συνελήφθησαν και εκτοπίσθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Κυρίως στο Άουσβιτς. Ελάχιστοι εξ αυτών επέζησαν τελικά.
Είναι αλήθεια πως όσο απομακρυνόμαστε από τα ιστορικά γεγονότα, ακόμη κι αν αυτά έχουν τέτοιο μέγεθος που καθορίζει την ιστορία της ανθρωπότητας, η μνήμη αμβλύνεται.
Χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης!
Διολισθαίνουμε έτσι, στο να αντιμετωπίζουμε τις διάφορες Ημέρες Μνήμης που καθιερώνονται, κάπως σαν μια επετειακή υποχρέωση.
Πρέπει να αντισταθούμε σ’ αυτό. Ειδικά στους καιρούς που ζούμε. Περίεργοι κι επικίνδυνοι καιροί!
Εποχές όπου ο φασισμός ως ιδεολογία, αλλά και ο αντισημιτισμός βρίσκουν δυστυχώς γόνιμο έδαφος και άλλοθι ευκολίας, στην απελπισία των ανθρώπων, στην ανοχή μας, στην χαλαρή μας αντίσταση.
Η Ευρώπη βρίσκεται σε σοβαρή οικονομική, πολιτική και κοινωνική κρίση.
Η οικονομική ύφεση ευνόησε τα φαινόμενα λαϊκισμού.
Η προσφυγικό-μεταναστευτικό, δημιούργησε το υπόστρωμα για τα φαινόμενα ρατσισμού.
Η αντασφάλεια από τις τρομοκρατικές επιθέσεις φούντωσε τα φαινόμενα ξενοφοβίας.
Ξαναβλέπουμε εφιάλτες του παρελθόντος να αναβιώνουν σε έναν εκρηκτικό συνδυασμό φόβου, ρατσισμού, λαϊκισμού, εθνικισμού, εχθρότητας στον άλλο, στο διαφορετικό.
Πολιτικοί, κόμματα και οργανώσεις που εκφράζουν αυτές τις αντιλήψεις, δείχνουν να αυξάνουν την επιρροή τους στις ευρωπαϊκές κοινωνίες.
Είναι συνεπώς αναγκαία η ανάκληση της ιστορικής μνήμης μέσα από εκδηλώσεις σαν τη σημερινή.
Αναγκαία η υπόμνηση του τι έχει “κοστίσει”στην ανθρωπότητα το μίσος κι ο φασισμός.
Αναγκαία ακόμη περισσότερο για τις νεώτερες γενιές.
Σας ευχαριστώ.
